Van ‘met de zak mee’ en ‘die enge wolf in het bos als je het pad afgaat’ – Alle dreigementen van vroeger
Iedereen kent het liedje van Roodkapje uit zijn hoofd, waarin een meisje met een rood kapje niet goed naar haar moeder luistert. Spoiler alert: ze gaat het pad af en komt in de problemen. Ook zingt iedereen rond 5 december nog vaak de tekst ‘wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe’, terwijl deze al een tijdje veranderd is in: ‘Kijk, Piet staat te lachen en roept naar de kant: Ik heb genoeg lekkers voor heel Nederland!’
Niet alleen in de vroegere huishoudens maar ook in het onderwijs werd er veel gedreigd. In de 17e eeuw was Sinterklaas (en zijn knecht) er niet alleen in Nederland om kinderen bang te maken. In Spanje was er de hombre del saco waar ongehoorzame kinderen bang van werden, in Hongarije de mumus (man met de zak) en in Rusland de Babay. In Haïti hadden ze Tonton Macoute als tegenhanger van de Kerstman.
Maar, dit was niet helemaal de strekking van mijn blog. Iedereen lijkt over vroeger te zeggen dat ze beter waren in opvoeden en dat er veel strenger werd opgetreden. Alleen.. werden er veel meer trucs uitgehaald om kinderen te laten gehoorzamen.
Alleen Nederland is blijkbaar zo gek geweest om van deze afschrikwijze een kinderfeest te maken 🙂
Heb je er ooit bij stilgestaan dat veel ouderwetse liedjes en verhalen bedacht zijn door volwassenen om kinderen bang te maken? En dat er in oude schoolboeken beelden zaten om kinderen bang te maken voor van alles? Dan valt hoe ‘eerlijk’ en ‘rustig’ wij dingen uitleggen en vertellen aan onze kinderen alles mee, lijkt me.
Beter kwetsbaar dan traumatisch
Hoe wij proberen onze kinderen op te voeden, te vertellen waarom iets niet mag en duidelijk met hen te communiceren, is denk ik echt een verbetering. Zeker als ik het vergelijk met bangmakerij. Ja, ook ik dreig wel eens met dingen. Een toetje wordt hen afgenomen, of ook reacties als ‘als je niet binnen drie tellen bij me komt, kan ik je niet meer voorlezen.’ Ik zeg maar iets. Maar nooit zal ik dreigen met: ‘als je nu niet gehoorzaamt, ga je mee met de knecht in de zak’, of ‘als je nu niet naar me luistert, krijg je een pak slaag’. Dat nooit.
Hoe traumatisch moet het zijn voor een kind om angst te voelen om meegenomen te worden naar een vreemd land. in een zak. Met een zwart geschminkte man (of monster, zoals hierboven in het plaatje).
Werkt dit goed? Ongetwijfeld. Kinderen durven vast niets meer. Maar zonder dat ze iets doen, worden de beelden, de verhalen over wát er kan gebeuren als je niet gehoorzaamt, meer dan alleen verhalen. Het worden levendige angsten, beelden die terugkomen in hun dromen. Ik geloof er echt in dat een kind een levendige fantasie heeft en nog weinig kan onderscheiden van de échte wereld. Hoe erg is het als je kinderen zulke angsten aanpraat. Werkend of niet…
Hoe goed is het dat we met zijn allen een opvoedcultuur aan het maken zijn, waarbij we kinderen bekend maken met de reden van waarom iets niet mag in plaats van dat we ze alleen maar bang maken en ontwijken waar het écht omgaat; communicatie.