Beste Alfie Kohn, het lukt me niet. Opvoeden zonder straffen en belonen.

Beste Alfie Kohn,

Een tijdje terug las ik een interview met jou, waarin je een aantal dingen zei die ik al eerder gehoord had. Over onvoorwaardelijk ouderschap, en hoe dat in contrast staat met het systeem van straffen en belonen dat veel ouders handhaven. Door je kind bijvoorbeeld een compliment te geven als hij rustig zit te tekenen, of door hem een ijsje te beloven als hij zijn bord leeg eet, zouden we ze leren dat onze liefde niet onvoorwaardelijk is. Dat ze eerst iets moeten doen om indruk op ons te maken. Dat ze niet goed genoeg zijn zoals ze zijn.

Hetzelfde geldt voor straffen: je straft het waarneembare gedrag, maar gaat voorbij aan de emotie die erachter ligt. In plaats van een time-out is een gesprek daarom beter. En zelf het goede voorbeeld geven. Dat natuurlijk ook. Zo kunnen ze opgroeien tot kritische, empathische volwassenen, die rekening met anderen houden en hun gevoelens kunnen verwoorden. Straffen is dus eigenlijk nooit nodig. Als iets echt móet gebeuren, kun je overleggen met je kind over hoe dat moet.

Nou Alfie, ik hoop dat ik je mag tutoyeren: ik probeer het. Ik probeer het echt. Want ik ben het in de kern namelijk met je eens. Ook ik zie liever dat we in harmonie samenleven, dat mijn zoons weten dat ze mijn liefde niet hoeven te verdienen door een bepaald soort gedrag te laten zien dat ik wenselijk vind, dat ik niet hoef te dreigen met “als je nu niet… dan…”. Idealiter zou ik nooit mijn stem (hoeven) verheffen, zou ik alles kunnen loslaten en zou er dan, na overleg, alsnog gebeuren wat ik wil.

Maar, je voelt hem al aankomen, zo gaat het vaak niet. Er zijn genoeg momenten dat ik haast heb, chagrijnig ben, of gewoon uit principe vind dat er iets moet gebeuren. Niet per se omdat ik mijn kinderen tot gehoorzaamheid wil dwingen, maar omdat dat dwingen soms de enige weg naar gehoorzaamheid lijkt te zijn. En gehoorzaamheid is iets dat ik toch wel hoog in het vaandel heb blijkbaar, ook al wil ik natuurlijk óók dat mijn zoons later kritische denkers worden. En daarom ben ik best bereid om met ze mee te buigen. Ik doe dat dan ook best wel, al zeg ik het zelf. Laat ze hun eigen kleren uitkiezen, laat ze (op een vrije dag) grotendeels zelf bepalen hoe we de dag doorbrengen, geef ze keuzes, betrek ze in veel dingen.

Zoals je zelf ook aangeeft, kan onvoorwaardelijk opvoeden – mooie term – lastig zijn voor ouders. Niet in de laatste plaats omdat zij zelf niet zo zijn opgevoed. Ik ben, zoals 99% van de mensen denk ik, opgevoed in een systeem van straffen en belonen. Dat klinkt uit jouw mond bijna even erg als een concentratiekamp, maar ik ben er toch redelijk goed uitgekomen. Want ik ben van een gehoorzaam kind uitgegroeid tot een kritische en empathische volwassene. Meestal dan.

Dus, beste Alfie, bedankt voor je theorie, voor je inzichten en je tips. Ik probeer ze in de praktijk toe te passen. Maar dan wel in het klein. Zo ben ik voorzichtiger met complimenten geven, en zo probeer ik minder vaak te corrigeren en vaker te spiegelen. Op sommige dagen gaat dat beter dan op andere. Helemaal zonder belonen en straffen kan ik echter (nog) niet. En dat is ook oké.