Selectief mutisme. Mijn zoon praat niet tegen volwassenen die hij niet kent.

“Tegen andere kinderen praat hij wel gewoon,” zei zijn juf tijdens het tien minuten gesprek, toen ik haar vroeg of Elia wel eens iets tegen haar zei. “Maar tegen mij zegt hij nooit iets, en in de kring ook niet.”

“Hoe doet hij dat dan als hij naar de wc moet?“, vroeg ik.

“Dan komt hij een beetje zo voor me staan en mompelt zachtjes,” zei ze.

Elia (bijna 5 jaar) praat niet tegen volwassenen die hij niet kent. Dat heeft hij ook nooit gedaan. Op mijn aandringen komt er nog een zachtjes ‘dankjewel’ – starend naar de grond – uit wanneer hij bijvoorbeeld een plakje kaas krijgt bij de kaasboer, maar meer dan dat ook niet. Tegen vriendinnen van me praat hij ook niet, tenzij hij ze al heel vaak (lees: meer dan 50 keer) gezien heeft. En hij praat dus tegen zijn juf. Maar alleen als het echt echt echt moet. In alle andere gevallen knikt hij misschien, maar negeert hij ze vaker. Terwijl hij tegen leeftijdsgenootjes wel gewoon praat, ook al kent hij ze nog niet goed. Wat is dat toch?

Ik hoorde de term ‘selectief mutisme’, en ging natuurlijk meteen op onderzoek uit. Op de site selectiefmutisme.nl staat het volgende:

Selectief mutisme is een zeldzame angststoornis die vooral bij kinderen, maar ook bij volwassenen voor komt. Kinderen met selectief mutisme spreken niet in sociale situaties waar dit wel van hen verwacht mag worden, terwijl ze tegen mensen waar ze vertrouwd mee zijn wel kunnen spreken.

Een ‘angststoornis’ vind ik meteen nogal heftig klinken, alsof we acuut met hem naar de huisarts moeten rennen (ga ik natuurlijk niet doen). Ik lees ook nog ‘het stille kind is een vergeten kind’. En hoewel ik die zin best begrijp, vind ik hem ook dramatischer klinken dan nodig.

Bij mogelijke oorzaken staat als eerste: een verlegen temperament. Aha! Dat Elia heel verlegen is, is niets nieuws. Het kan ook erfelijk zijn. Ik was als kind ook megaverlegen, en inmiddels sta ik uit vrije wil voor de klas en vind ik het zowaar leuk om bijvoorbeeld presentaties te geven.

Verder lees ik dat selectief mutisme niets met intelligentie te maken heeft, en dat kinderen die eraan ‘lijden’ (zo klinkt het net als een ziekte) boos kunnen reageren of kunnen dichtklappen of blokkeren wanneer ze gedwongen worden in sociale situaties waarin ze zich onprettig voelen. Dat herken ik heel erg.

Een officiële diagnose kan vaak pas tussen de zes en acht jaar gesteld worden, omdat kinderen er blijkbaar voor die tijd nog vanzelf overheen kunnen groeien. Ik hoop maar dat dat gebeurt bij Elia. Ik zie zelf weinig verbetering / verandering in de situatie tussen nu en pak ‘m beet een jaar geleden, toen hij net begon op school. Ik zie hem zeker wel meer uit zijn schulp kruipen en mondiger worden in het algemeen, maar niet wanneer het op contact met onbekende volwassenen aankomt. Hij zal ook niet uit zichzelf aan een onbekend kind vragen of hij mee mag doen trouwens, terwijl zijn kleine broertje dat wel doet. Ik ben heel benieuwd hoe dat zal gaan in groep drie, als hij bijvoorbeeld een spreekbeurt moet houden. Ik zie hem dat simpelweg niet doen – nu niet, en over twee jaar ook niet. Maar wie weet, soms verrast hij me immers ineens, zoals toen hij opeens wegfietste zonder zijwieltjes.

De site van het UMC Utrecht, dat een speciaal zorgprogramma heeft voor kinderen met selectief mutisme, stemt me wat hoopvoller. In het (overigens zeer duidelijke) filmpje vertellen zowel een moeder van een kind als een expert erover. De expert vertelt dat het niet heel veel voorkomt – 7 op de 1000 kinderen heeft het. En de moeder vertelt over haar dochter, die in een kledingwinkel zelfs niet hardop durfde te praten. Zo extreem is Elia ook niet. Het stukje waarin ze vertelt over hoe haar dochter bij een verjaardag alleen maar bij haar op schoot bleef zitten, vind ik dan wel weer erg herkenbaar.

Ik vind het soms zelf lastig, vooral voor hem. Mij maakt het niet uit als hij iets niet durft, maar het lijkt me voor hemzelf zoveel fijner om gewoon te kunnen zeggen wat hij wil, wanneer hij dat wil en tegen wie hij dat wil… Echt zorgen maak ik me (nog) niet, want Elia is een vrolijk en ondernemend kind met vriendjes. Als hij over een jaar nog steeds niets tegen onbekende volwassenen zegt, zal ik me er uiteraard verder in verdiepen, maar voor nu kijk ik het aan…