“Eén nachtje slapen de andere kant op.” Kleuters en (tips voor) de ontwikkeling van hun tijdsbesef.

‘Is het al zomer?”, vraagt mijn kleuter mij op ongeveer elke warme dag. Hij wil graag dat het zomer is, want hij weet dat hij dan jarig is. Hij weet verder ook dat het in de zomer warm is. Maar hoe lang het nog duurt voor de echte zomer aanbreekt, of hoe lang die zomer vervolgens gaat duren – geen idee.

Elia weet wat morgen is, namelijk over één nachtje slapen. Hij weet ook wat gisteren is, alleen vergeet hij het woord soms. Dus omschreef hij het laatst als ‘één nachtje slapen de andere kant op’. Vond ik best creatief gevonden!

Ook zei ik van de week ‘ja, straks’ op zijn vraag of ik iets voor hem wilde doen/pakken. Vervolgens was ik dat (natuurlijk) vergeten, waarop hij verontwaardigd zei: “Jij zei ‘straks’ en straks is nu maar je doet het niet!”. Waarop ik zei dat ‘straks’ en ‘nu’ niet hetzelfde zijn. Maar ‘straks’ is natuurlijk wel eerder dan ‘later’, en dat weet hij ook.

Tijd is abstract, en de klok is een door volwassenen bedacht concept. Nogal logisch dus dat het in Elia’s hoofd lang niet zo gestructureerd is als in dat van ons.

Toen ik er (online) over ging lezen, vond ik de volgende tips en informatie:

• Op opvoedadvies.nl lees ik dat kinderen onder de drie jaar eigenlijk geen tijdsbesef hebben. De structuur halen zij uit de verschillende momenten waaruit een dag bestaat: ontbijten – spelen – lunchen – enz. Klinkt logisch! Tegen een peuter zeggen: “We gaan straks naar buiten” heeft dus ook weinig zin. Je kunt beter zeggen: “We gaan nu een boterham eten en daarna gaan we naar buiten”.
• De site kleutergewijs stelt dat kleuters tijd actief moeten kunnen ervaren om het te begrijpen. Dus niet alleen praten over tijd, maar kinderen met al hun zintuigen tijd laten ervaren. Bijvoorbeeld door het verschil te laten proeven tussen vers en oud(er) brood, of door aan een banaan te voelen wanneerhij hard en wanneer hij zacht geworden is. Of door het verschijnen en verdwijnen van geurtjes te laten evenaren. Op hun site staan meer leuke tips!
• Op JM Ouders lees ik dat voor kleuters tijdbeleving gelijk staat aan wat ze meemaken. Hun dagen zijn niet ingedeeld in tijden van de klok, maar in vaste momenten: ontbijten, binnen spelen, buiten spelen, lunch. etc. Door te refereren aan zulke momenten en ze in een bepaalde volgorde te zetten (“eerst gaan we een appel eten en daarna gaan we naar buiten”) leren kinderen de betekenis van woorden als ‘eerst’, ‘daarna’, ‘beginnen’, ‘uiteindelijk’, ‘dan’.

Elia begrijpt en onthoudt vrij goed hoeveel nachtjes slapen nog tot een belangrijke gebeurtenis. Hij is over 11 nachtjes slapen jarig. Elke dag hebben we het daarover, en gaat er weer een nachtje vanaf. Ik ben zelf over 4 nachtjes slapen. Maar dat is voor hem toch net iets minder relevant ;).