Je overgrootoma zit in de hemel te puzzelen. Hoe bespreek je zware dingen met je peuter?
Mijn oma is vorig jaar maart (2017) overleden. De periode van het ziektebed duurde niet lang en ik denk ook niet dat Kobe het toen echt heeft meegekregen. Hij was toen 2 jaar (+4 maanden) en nog niet zo spraakzaam. Het enige waar hij mijn oma van kende was die ene slak in haar achtertuin. Ik denk ook niet dat Kobe er veel aan zou hebben gehad als ik er op dat moment erg op ingegaan was en hem geprobeerd zou hebben het uit te leggen. Maar nog steeds twijfel ik erover of dit een goede keuze is geweest. Had ik hem van begin af aan moeten meenemen in de heftige periode? Had ik hem direct na haar overlijden iets moeten zeggen? Of stond zijn oma toch íéts te ver weg om dit te doen? Hij ging er toch om de week heen. Genoeg vragen om even bij stil te staan. Het is natuurlijk ook niet zomaar een onderwerp.
Belangrijk genoeg voor mij om een klein onderzoekje te starten is naar hoe kinderen (hierover) denken.
De meest grappige uitspraken die door ouders opgeschreven worden in hun baby-praatdagboek zijn de dingen die ze met volle serieuze vibe zeggen. Hoe serieuzer de peuter, hoe grappiger de uitspraak. Kinderen hun eerste doel is: leren. Leren van de wereld, leren van de mensen om zich heen en leren over woorden, gevoel, geuren en geluiden. Door te omschrijven wat ze zien, ruiken of horen testen ze de reactie van hun omgeving. Met het omschrijven van de dingen die ze waarnemen door het benoemen van feitelijke waarnemingen, ontdekken ze hoe dingen werken.
Zo zijn ze dus ook bij heftige en zwaardere onderwerpen meer bezig met het benoemen van feiten en het kijken of dingen die ze zien en zeggen, kloppen. Elk jaar komt er weer wat extra bewustzijn en kennis bij. Bewustzijn over welke situaties diegene zijn om verdrietig over te zijn en welke om van te juichen.
De dood in het hoofd van een kind
De manier hoe je met kinderen het prettigst over een zwaar onderwerp als de dood kunt praten, schijnt dan ook heel simpel en feitelijk te zijn. Om eerst te snappen wat er letterlijk is gebeurd. Soms is het een goede manier om zoiets te benaderen. “Oma was heel oud. Haar hart is ermee gestopt. En nu leeft ze niet meer. Daarom gaan we haar begraven.” Je schijnt (volgens Oudersenzo) bij jongere kinderen op te moeten passen en dingen niet te zeggen als ‘Ze is in haar slaap overleden en niet meer wakker geworden.” Je wilt natuurlijk niet dat kinderen zelf niet meer naar bed durven. Als iemand ziek is geweest en komt te overlijden werkt het net zo. Niet te zwaar maken en zeggen dat iedereen ziek kan worden, maar wel dat zijn/haar lichaam ziek en klaar met leven was. Ik las op Famme dat je ook boekjes hebt erover, zoals Oma Pluis. Vooral voor dreumessen en peuters misschien goed om in huis te halen als het overlijden van iemand een groot thema of groot verdriet naar huis brengt. Kinderen krijgen dit sowieso mee als dit een grote impact op jou heeft. Dan kun je er maar beter goed mee omgaan ook…
Er is denk ik geen beste manier. Ik denk dat ouders hun kinderen goed kunnen aanvoelen en weten of hun kind gevoelig is voor thema’s zoals de dood. Daarnaast spelen factoren mee zoals hoe goed het kind met die persoon omging, hoe dichtbij die bij hen stond, en daarnaast hoe oud de kinderen zijn..
De dood is en blijft een onderwerp waar ‘grote mensen’ nog niet alles over weten en waar de meeste mensen ook liever niet uitgebreid over kletsen. Terwijl; het is een van de weinig dingen (naast geboorte) die bij iedereen hetzelfde eindigt. Al denken veel gelovigen hier natuurlijk weer heel anders over.
Een groot deel is ook nog een zwart gat voor ons. Waar gáán we heen wanneer we komen te overlijden? Wij weten dit ook niet. Laat staan kinderen. Het antwoord is voor iedereen anders, wat voor kinderen ook weer heel verwarrend is.
Hoe zou jij hiermee omgaan of hoe ben jij naar je kind toe met verlies omgegaan?