Boekrecensie: Is het al zeven uur?

In tegenstelling tot de teksten op de moederdagcadeautjes van de kinderopvang ben ik tot nu toe niet de allerliefste mama van de héééle wereld geweest. Berend en Simon mogen elke dag lang netflixen, gewoon omdat ik wil dat ze rustig zijn als ik me opmaak, als ik kook of als we in het weekend nog even in relatieve stilte koffie willen drinken. Ik vind kinderspelletjes vervelend. Ik ben vaak opgelucht als ze ’s middags op bed liggen en teleurgesteld als ik ze door de babyfoon weer wakker hoor worden, onmiddellijk huilend en roepend (…). En o ja, ik heb mijn kinderen geslagen, of wacht, eerlijk zijn: ik sla mijn kinderen.

Zo. De toon is gezet. Dit wordt geen gezellig boek waarin een moeder omschrijft hoeveel ze van haar kinderen geniet. Nee, Margot Pol heeft net als ik een hekel aan het Grote Genieten dat je als ouder volgens sommige mensen continu zou moeten doen. Niets is de hele tijd genieten – een kind dus ook niet. Sterker nog: soms is het meer afzien dan genieten. En meestal iets daartussenin. Tijd om met zijn allen te stoppen met die verheerlijking van het moederschap.

Margot Pol besloot bij wijze van experiment een jaar lang thuisblijfmoeder te zijn. Ze zegde haar baan op, schreef haar twee zoontjes (van 1 en 3 jaar – en later dus 2 en 4 jaar) uit bij het kinderdagverblijf en ging ervoor. Ze had er van tevoren al geen geromantiseerd beeld van, maar gaandeweg blijkt het haar soms toch nog meer tegen te vallen:

Misschien blijkt thuisblijfmoederschap wel voor een groot deel gelijk te staan aan het huishouden, dat ik haat en dat altijd grotendeels neer lijkt te komen op eindeloos spullen van boven naar beneden, en omgekeerd. Of nee, dat huishouden en dan met een vragende, huilende, dreinende peuter erbij, en na drieën ook nog zo’n kleuter. Hoeveel jaar vrouwenemancipatie geef ik op, wat voor gesprekspartner ben ik ’s avonds nog als ik overdag geen volwassenen meer spreek en weliswaar geen melkmachine meer ben, maar wel een appelsap- en snoetenpoetserdispenser?

Ik vond dit een heel erg fijn boek. Heerlijk ontnuchterend en taboedoorbrekend (want laten we wel zijn: het blijft een taboe om te zeggen dat je het moederschap niet leuk vindt) en daarnaast ook grappig. Ik heb een paar keer hardop gelachen. Pol komt tot conclusies die ik zelf ook getrokken heb – niet dat ik ook thuisblijfmoeder ben geweest, maar ik ben wel een moeder die relatief veel tijd met haar kinderen doorbrengt. Over het schermvrij opvoeden bijvoorbeeld, dat Pol welgeteld één week heeft volgehouden, schrijft ze: ‘De dag verloopt vermoeiender, maar op een bepaalde manier ook mooier als ik ze even niet op stil zet. Het voelt of we dichter bij elkaar zijn, meer samen zijn.’ Dat vind ik ook echt. Mijn kinderen kijken wel naar een scherm, maximaal een uur per dag, meestal minder. Daardoor zijn de dagen soms ook vermoeiender, maar ook mooier. Ik sluit me hier dus helemaal bij aan!

Ook enorm herkenbaar vind ik het terugkeren naar je werk na je verlof. Pol schrijft:

Het was heerlijk om weer te werken, maar hoe bizar was het dat alle collega’s deden of er niets gebeurd was en ik weer gewoon deadlines zou halen en ethisch juiste overwegingen zou nemen, terwijl mijn borstkolfopzetstuk alweer zoek was en ik die nacht vier uur geslapen had? Waarom had ik vroeger zélf verwacht dat nieuwe vaders en moeders gewoon weer meedraaiden of er niets gebeurd was?

Precies zo voelde ik me toen (2 keer) ook. Het is ergens ook logisch: jouw hele wereld is veranderd, terwijl die van hen (= je collega’s) ondertussen gewoon doordraaide als altijd. Maar inderdaad, hoe kun je überhaupt presteren met zoveel slaapgebrek?! Absurd eigenlijk, dat dat wel van je verwacht wordt. En over parttime werken (hier kon ik me ook helemaal in vinden): ‘De zandbak voorkomt dat je doordraait, de werkvloer dat je zachtjes inslaapt. Dat is geen dubbele belasting, dat is dubbele rijkdom.’

Pol is eerlijk. Ontzettend eerlijk. Zo eerlijk dat de moedermaffia haar wel eens een protestbrief zou kunnen schrijven. Openlijk toegeven (in een boek dat wordt gepubliceerd nog wel!) dat je je kinderen slaat – ik zou het niet durven (en ik heb het dan ook nooit gedaan maar dat terzijde). Dat Pol het wél durft en ook doet, vind ik heel bewonderenswaardig. Volgens mij zijn er meer vrouwen zoals zij nodig, die geen blad voor de mond nemen bij het omschrijven van hun ervaring. Dat hoeft dan natuurlijk niet ook jouw ervaring te zijn, maar hoe meer ervaringen, hoe beter, en hoe meer bevestiging dat het ook oké is als je je (het grootste gedeelte van de tijd) niet euforisch voelt maar meer zo:

De dagen rijgen zich volledig eender aan elkaar. Er is geen ruimte om te lezen of te denken, geen stilte, geen pauze. Als ik met ‘hmm, hmm’ reageer op Simon, die elke minuut al zijn observaties, gedachtes en onbegrijpelijke, half verstaanbare vragen met me deelt, op een dwingende manier die onmiddellijke antwoorden en reacties verlangt, bestookt hij me met nieuwe vragen: “Waarom zeg je ‘hmm, hmm’? Mama?! Waarom zeg je dat?!”. Ik antwoord afgemeten dat ik zin heb in stilte. Een halve minuut zegt niemand iets (…) dan begint Simon weer.

Voor je nu denkt dat het een en al kommer en kwel is in het (zelfgekozen) leven van de schrijfster: dat is niet zo. Ze worstelt zich een weg door het moederschap heen en benoemt ook heus de lichtpuntjes (want die zijn er ook). Ze vindt het zwaar en ze heeft het zwaar, maar tussen de regels door lees je ook de liefde voor haar kinderen. Erg mooi vond ik dit stukje:

Een melancholicus herkent het geluk pas als het voorbij is, las ik laatst. Later terugverlangen naar deze tijd, pas veel te laat inzien hoe mooi het ook was: die voetjes, die kakelende lachjes, die kleine lijven compleet onder het zand, iemands hele wereld zijn; dat wil ik niet. Zo wil ik niet worden. Ik wil me niet meer verdoven met mijn telefoon, laptop of de belofte van een weekend weg, maar ik wil het accepteren, dit nieuwe leven.

Goed, ik ga hier een eind aan breien voordat mijn recensie meer citaten dan eigen tekst bevat. Niet dat dat in dit geval erg zou zijn, want ik raad elke ouder aan om dit boek te lezen. Of je nou zwanger bent (in dat geval raak je misschien wel een beetje ontmoedigd ;-)), moeder van jonge kinderen of moeder van oudere kinderen. Of je nou (elke dag) geniet of niet. Of je nou thuisblijfmoeder bent of wilt worden of niet.

Ik heb vrij veel boeken over ouderschap gelezen (bijvoorbeeld deze) en ik vind dit tot nu toe denk ik de beste. Tot slot wil ik eindigen met een citaat (hoe kan het ook anders):

Het is geen heilige missie, moederschap, geen kwestie van zeker weten of er wel of niet goed in zijn. Het is iets wat je overkomt, ook al kies je ervoor, gewoon omdat je geen idee hebt waar je aan begint en niemand garandeert dat de kinderen die je krijgt passen bij wie je zelf bent. Het is niet altijd leuk, het is heel lang níét leuk, weekenden zijn soms niet leuk, spelen is soms niet leuk, in de regen naar buiten gaan is nooit leuk. Het wordt langzaam steeds anders, ik word zelf steeds anders. Het gaat niet weg. Het is er gewoon.

Eindoordeel:
★ ★ ★ ★ ★